2022
Fredningsmarkering 13. mai 2022
Tekst og foto: Eli Hansen Moen
– Det gler meg at det tilbakeførte huset til Wittgenstein no får varig vern. I tillegg til å setje Noreg på verdskartet, er det Wittgenstein sin bustad og arbeidsplass der han skreiv delar av verket «Filosofiske undersøkelser». Alle som har bidrege, skal ha ein stor takk, men dette hadde ikkje vore mogleg utan frivillige. Kulturminnevern er heilt avhengige av engasjerte menneske, slo riksantikvar Hanna Geiran fast.
Fylkesordførar Jon Askeland uttrykte takksemd for arbeidet som er gjort av Luster kommune, Stiftinga Wittgenstein i Skjolden og andre.
– De har sikra både huset og historia for ettertida og komande generasjonar. Wittgenstein inspirerer folk den dag i dag. Rausheit og samarbeidsvilje har sikra prosjektet, sa fylkesordførar Jon Askeland i helsinga si.
I huset på området som lokalt kallast «Austerrike», skreiv Wittgenstein fleire sentrale verk innan moderne språkfilosofi og logikk. 27.september 2021 vart huset, stien opp frå Eidsvatnet og det næraste området rundt freda av Riksantikvaren. 13. mai 2022 vart dette markert med ein seremoni på Fjordstova i Skjolden, avduking av informasjonstavla «Wittgenstein’s quiet seriousness» og syning av huset utvendig og innvendig.
Første attendeflytting av hus i Noreg
Før huset frå 1914 igjen sto attende på grunnmuren i fjellsida over vatnet i 2019, har det vore gjort eit viktig arbeid av mange over fleire tiår. To av eldsjelene har vore Trygve Martinussen og Harald Vatne, leiar og nestleiar for Stiftinga Wittgenstein i Skjolden. Tilhøyrarane fekk eit innblikk i flyttinga av huset, reetableringa av utedo og vassforsyninga frå Eidsvatnet og opp til huset.
Eternitplatene utanpå huset har skjerma godt for vêr og vind etter flyttinga ned til Bolstad. Arkitekt Ole Marius M. Løken fortalde korleis god merking av tømmerstokkane letta arbeidet med å plukka frå kvarandre og flytta huset tilbake. Grunnmuren var i så god stand at huset kunne plasserast rett på den gamle muren, sa byggjeleiar Ole Martin Bakken. Og så langt me veit er det første gong eit hus i Noreg har vorte flytta tilbake til si opphavlege plassering!
Plass for dei store tankane
Også Knut Olav Åmås, direktør for stiftinga Fritt Ord, deltok ved fredingsmarkeringa. Han har i mange år engasjert seg for attendeføringa av Wittgensteinhuset, og skreiv mellom anna boka «Det stille alvoret: Ludvig Wittgenstein i Norge 1913-1950» frå 1994.
– Det er ikkje berre eit hus og ein stad som er freda no, men ein heilt sentral skriftstad i tenkinga i det 20. hundreåret. Noreg har fått eit nytt levande kulturminne av format, knytt til tenking. Det er ikkje mange slike. No kan vi vere både ved og i huset til Wittgenstein der han skreiv store verk. Det blir spennande å sjå korleis huset blir brukt framover. Takk til flytteprosjektet, og ein spesielt stor takk til Harald Vatne! Det var på ingen måte gitt at de skulle lukkast, sa Knut Olav Åmås.
Stiftinga Wittgenstein i Skjolden (SWiS) held omvising i huset for dei som ønskjer å sjå og oppleve korleis Wittgenstein levde og arbeidde i Skjolden. Huset har framleis ein utfordrande tilkomst langs den bratte stien opp frå vatnet. Der dei fleste finn fram langs stien frå Vassbakken og langs vatnet, kan ein også nå det med ein romantisk robåttur over Eidsvatnet. Les meir om dette under opplevingar.
– Her fann Wittgenstein roa til å tenkje dei store tankane. Difor er det viktig for Riksantikvaren at huset har kome tilbake der det stod. Wittgensteinhuset var ein stad for kontemplasjon. Kanskje kan staden bidra til nye tankar i ei tid der vi treng nye tankar, sa riksantikvar Hanna Geiran.
Invitasjon til fredingsmarkering – 13. mai 2022
Wittgensteinhuset og «Østerrike» (navnet som folket i Skjolden sette på området ikring og som no er innarbeidd på kart), vart freda i 2021. Grunna corona har det offisielle arrangementet for deklarering av fredinga vorte utsett til 2022.
Alle er hjarteleg velkomne til å bli kjent med huset denne dagen i godt og triveleg selskap!
2021
Wittgensteinseminaret med fagleg leiar Knut Olav Åmås
er i år 1.-3. oktober, og som alltid tidlegare, på Walaker Hotel med utflukt til Skjolden og W-huset laurdag 2. okt.. Sjå det gode program på: program 2021
Riv-av-brosjyre
For marknadsføring av W-huset spesielt og Skjolden/Luster generelt som turistmål har SWiS med støtte frå Luster Sparebank og Luster kommune produsert 100 blokker med riv-av-brosjyrer i A4-format, sjå:
How to get to the W-house in Skjolden
Blokkene er lagt ut på strategiske innreiseportar til Luster og på ulike turiststoppestader i kommunen.
Sponsoravtale med Luster Sparebank
SWiS har inngått ein 3-årig samarbeidsavtale med Luster Sparebank. Banken vil gje tilskot til drifta av stiftinga medan stiftinga skal promotere banken.
2020
For meir inngåande informasjon om aktiviteten i coronaåret 2020, sjå:
Årsmelding SWiS 2020
Elddåp for Wittgensteinhuset som arena
Laurdag 26. september innvidde Cecilie Løveid huset som arrangementarena. Knut Olav Åmås, som årleg i 9 år har hatt utflukt til berre grunnmuren på tomta med deltakarane i sitt Solvornseminar, kunne no ved 10-årsjubileet for første gong syne det ferdige huset. Cecilie Løveid foredro sitt seminarinnlegg på loftet, og det fungerte svært godt. Sveivegrammofonen vart donert av Eirik Holm til elddåpen. Me ynskjer Åmås med sine filosofiengasjerte vener velkomen attende for minst 10 nye år!
Foto: Knut Olav Åmås
Nytt styre etablert i styremøte 8. juni
Etter at ordførar Ivar Kvalen trekte seg frå styret vart nytt styre etablert som følgjer:
Trygve Martinussen/frittståande – ny styreleiar,
Harald Vatne/Skjolden Bygdelag-nestleiar,
Jon Bolstad/Skjolden Aktiv,
Rune Falch/Universitetet i Bergen – sekretær
Marianne Bugge/Luster kommune.
Gode attendemeldingar i gjestebøkene
Gjennom heile våren og sommaren har det vore jamn valfarting av interesserte til huset. Dette ser me av gjestebøkene utomhus i bokkassa og den som ligg inne. Gjennomgåande blir det gitt uttrykk for at det er ei særskilt oppleving å ta seg opp til huset og her undre seg over mannen som søkte tilflukt i eige hus på denne fjellhylla. Det er gledeleg for stiftinga å kunne dele denne begeistringa med både dei fagleg filosofiske gjestande og like mykje med dei som kjem med eit åpent sinn.
Ynskjer du å lese meir om kva som skjedde mellom 2014 og 2019? Denne delen av historia ligg no her.